Προέρχεται από την Κίνα. Έπειτα από πολλούς υβριδισμούς και επιλογές προήλθαν οι σημερινές ποικιλίες, αρκετές από τις οποίες καλλιεργούνται για
άνθη οποιαδήποτε εποχή του χρόνου. Γενικά διακρίνονται σε χρυσάνθεμα κατάλληλα για κομμένα άνθη και σε εκείνα που είναι κατάλληλα σαν φυτά γλάστρας. Κατηγορίες
Το άνθος είναι σύνθετο (ταξιανθία) και αποτελείται, στα μονά χρυσάνθεμα τύπου μαργαρίτας, από τα άνθη της περιφέρειας (άσπρα) που είναι θηλυκά και του κέντρου (κίτρινα) που είναι ερμαφρόδιτα και συνήθως γόνιμα. Ανάλογα με το σχήμα και τη μορφή του άνθους τα χρυσάνθεμα διακρίνονται στις ακόλουθες κατηγορίες:
Μια ως δύο σειρές επιμηκών θηλυκών ανθέων στην περιφέρεια και πολλά κοντά και ερμαφρόδιτα άνθη στο κέντρο.
Μοιάζουν σαν τα μονά με μόνη διαφορά ότι τα άνθη του κέντρου είναι είναι μακρύτερα και κυλινδρικά
Τα άνθη τόσο της περιφέρειας όσο και του κέντρου είναι ισομήκη και προσδίδουν σφαιρικό σχήμα στο άνθος
Χαρακτηριστικό είναι το μεγάλο μέγεθος και η ομοιομορφία των ανθέων περιφέρειας και κέντρου, διαφορετικού όμως μήκους.
Τα χρυσάνθεμα που καλλιεργούνται για κομμένα άνθη διακρίνονται σε δύο τύπους
- Εκείνα που φέρουν ένα μόνο άνθος στο μακρύ στέλεχος (μονανθή) και
- Σε εκείνα που έχουν περισσότερα από ένα άνθη (πολυανθή πολύανθα)
Καλλιεργητικές απαιτήσεις
Πολλαπλασιασμός
Χρησιμοποιούνται κυρίως μοσχεύματα βλαστικών κορυφών μήκους 8-10 cm που φυτεύονται στο μέσο ριζοβολίας και τοποθετούνται στην υδρονέφωση. Για επιτάχυνση της ριζοβολίας εφαρμόζονται αξίνες ριζοβολίας σε σκόνη ή διαλύματα (1000-2000 ppm ινδολυλοβουτυρικό οξύ). Το μέσο ριζοβολίας πρέπει να είναι πορώδες και αποτελείται από μίγμα τύρφης και περλίτη (1:1) ή ακόμη και καθαρή άμμο ή βερμικουλίτη ή μίγμα άμμου και εδάφους. Η θερμοκρασία στο ριζόστρωμα είναι περίπου 20-22ο C, ενώ του αέρα 18-20ο C. Σε 2-3 εβδομάδες τα μοσχεύματα ριζοβολούν. Σε περίπτωση έντονου ηλιακού φωτός, κατά τη διάρκεια της ριζοβολίας συνιστάται σκίαση των μοσχευμάτων σε ποσοστό 20-40%.
Φύτευση – Έδαφος – Άρδευση – Λίπανση
Κομμένα άνθη
Φυτεύονται σε αλίες (καρύκια) στο έδαφος ή σε ανυψωμένους πάγκους (τραπέζια), σε αποστάσεις 10-15 cm, μεταξύ των γραμμών και επί της γραμμής, ανάλογα με την κατηγορία. Το έδαφος απολυμαίνεται με αεριομένο ατμό 65-70ο C, ή ηλιοαπολύμανση για την καταπολέμηση των παθογόνων μικροοργανισμών. Ενσωμάτωση τύρφης καθιστά το έδαφος πορώδες που διευκολύνει τον αερισμό και τη στράγγιση. Το Ph κυμαίνεται μεταξύ 5,5 και 6,5. Οι αλίες έχουν πλάτος 90-110 cm και περιλαμβάνουν 6-8 σειρές χρυσανθέμων.
Η άρδευση γίνεται με σύστημα «στάγδην» ή με καταιονισμό. Προτιμάται η στάγδην γιατί γίνεται καλύτερη αξιοποίηση του νερού και αποφεύγονται προσβολές ασθενειών του φυλλώματος. Οι απαιτήσεις σε άζωτο και κάλλιο είναι αυξημένες στις πρώτες επτά εβδομάδες της καλλιέργειας. Δεν χρειάζεται πλέον λίπανση από τη στιγμή που τα άνθη (ταξιανθίες) αποκτήσουν διάμετρο 1-1,5 cm. Τις τελευταίες τρεις εβδομάδες που τα άνθη αυξάνονται σε μέγεθος ραγδαία, βρέθηκε πως θρεπτικά συστατικά μετακινούνται από τα φύλλα προς αυτά. Πριν από την εγκατάσταση της φυτείας ενσωματώνεται στο έδαφος ο φώσφορος υπό μορφή υπερφωσφορικών, σε ποσότητα 150gr/m2. Από τη στιγμή της φύτευσης και μετά το άζωτο και το κάλλιο παρέχονται με υδρολίπανση σε συγκέντρωση 200 ppm σε κάθε πότισμα, από τα λιπάσματα νιτρικό κάλλιο και νιτρικό ασβέστιο.
Γλάστρες
Έρριζα μοσχεύματα φυτεύονται όχι πολύ βαθιά από 1-5 ανά γλάστρα και υπό γωνία 45ο για καλύτερη διείσδυση του φωτός στο κέντρο. Κατά τα άλλα ισχύουν όσα και για τα κομμένα χρυσάνθεμα.
Φώς
Το χρυσάνθεμο είναι βραχυήμερο. Η κριτική περίοδος είναι 14 ώρες και 30 λεπτά. Για καλύτερη όμως διαφοροποίηση κι ανάπτυξη ανθοφόρων οφθαλμών η διάρκεια της νύχτας πρέπει να είναι 12 ώρες, πράγμα που επιταχύνεται με χρησιμοποίηση αδιαφανών καλυμμάτων (μαύρες κουρτίνες). Οι ποικιλίες χρυσάνθεμων ανάλογα με τον αριθμό εβδομάδων που απαιτείται από την έναρξη εφαρμογής μικρής ημέρας μέχρι την άνθηση κατατάσσονται σε διαφορετικές ομάδες φωτοπεριοδικής αντίδρασης (response groups). Έτσι ποικιλία που ανήκει στην ομάδα π.χ. 10 σημαίνει ότι χρειάζεται 10 εβδομάδες να ανθίσει από την ημέρα που θα αρχίσει η κάλυψη με μαύρες κουρτίνες για 12 ώρες ημερησίως. Τα χρυσάνθεμα αναπτύσσονται ικανοποιητικά όταν επικρατούν συνθήκες συνθήκες άπλετου ηλιακού φωτός κατά την ημέρα. Μόνο στο τελευταίο στάδιο της ανθοφορίας εφαρμόζεται ελαφριά σκίαση για αποφυγή ηλιακών εγκαυμάτων στα άνθη.
Θερμοκρασία
Η απαιτούμενη νυχτερινή θερμοκρασία είναι 16ο C με 4-6ο C υψηλότερη την ημερήσια. Όταν οι νυχτερινές θερμοκρασίες ανέρχονται στους 30ο C ή κατέρχονται κάτω των 13ο C η διαφοροποίηση ανθοφόρων οφθαλμών καθυστερεί για αρκετές ημέρες. Όταν εκπτυχθούν τα άνθη είναι δυνατόν η νυχτερινή θερμοκρασία να κατέλθει κάτω των 16ο C για απόκτηση έντονων χρωματισμών. Λόγω της πληθώρας των ποικιλιών, με διαφορετικές απαιτήσεις νυχτερινών θερμοκρασιών για διαφοροποίηση ανθοφόρων οφθαλμών, τα χρυσάνθεμα κατατάσσονται στις παρακάτω κατηγορίες:
- Θερμοουδέτερα: Ανθίζουν σε νυχτερινές θερμοκρασίες από 13ο έως 27ο C με άριστη θερμοκρασία 16ο C.
- Θερμόφιλα: Δεν ανθίζουν όταν η θερμοκρασία είναι κάτω των 16ο C.
- Ψυχρόφιλα: Δεν ανθίζουν σε νυχτερινές θερμοκρασίες πάνω από 16ο C.
Κλάδεμα
Σκοπός του κλαδέματος είναι η ανάπτυξη πλάγιων βλαστών και επί πλέον στα πολύανθα χρυσάνθεμα διαμόρφωση σχήματος. Γίνεται μόλις εγκατασταθούν καλά τα φυτά στις αλίες ή τις γλάστρες, που χρονικά τοποθετείται 1-2 εβδομάδες μετά την μεταφύτευση. Προτιμάται το κορφολόγημα (αφαίρεση μόνο κορυφής) γιατί εκπτύσσονται με μεγαλύτερη ευκολία οι πλάγιοι οφθαλμοί του μαλακού ξύλου. Συνήθως με το κορφολόγημα αφήνονται 2-4 φύλλα στο φυτό.
Αραίωμα ανθέων
Αραίωμα είναι η αφαίρεση ανθοφόρων οφθαλμών (μπουμπουκιών) που δεν είναι επιθυμητοί στα στελέχη των χρυσάνθεμων με σκοπό τα άνθη που απομένουν να αποκτήσουν μεγάλο μέγεθος. Στα χρυσάνθεμα για κομμένα άνθη και συγκεκριμένα στα μονοστέλεχα μονανθή απομακρύνονται όλοι οι πλάγιοι οφθαλμοί εκτός από τον κεντρικό που θα μείνει για να ανθίσει. Στα πολυανθή αφαιρείται ο κεντρικός ανθοφόρος οφθαλμός, για να αναπτυχθούν και να ανθίσουν ταυτόχρονα οι πλάγιοι. Στα φυτά γλάστρας αραίωμα γίνεται ανάλογα με την ποικιλία. Συνήθως οι ανθοφόροι οφθαλμοί αφαιρούνται όταν αποκτήσουν μέγεθος μπιζελιού.
Έλεγχος ύψους
Επιδίωξη στα κομμένα άνθη είναι η επίτευξη μακροστέλεχων χρυσάνθεμων. Για το λόγο αυτό δεν εφαρμόζονται μέσα περιορισμού του ύψους. Στα φυτά γλάστρας απεναντίας οι προτιμήσεις στρέφονται προς τα χαμηλόσχημα χρυσάνθεμα. Χημικός έλεγχος του ύψους γίνεται με ψεκασμό 2500 ppm B-9 (Alar) περίπου δύο εβδομάδες μετά το κλάδεμα όταν οι πλάγιοι βλαστοί έχουν αποκτήσει μήκος 4-5 cm.
Εμπορική παραγωγή
Μητρικά φυτά
Πριν από την φύτευση, το έδαφος απολυμαίνεται με τους τρόπους που αναφέραμε. Τα έρριζα μοσχεύματα φυτεύονται σε αποστάσεις 15χ20 cm σε αλίες πλάτους 90-110 cm. Η άρδευση λίπανση και καταπολέμηση τ ων ασθενειών είναι ίδια με την κανονική καλλιέργεια χρυσάνθεμων για κομμένα άνθη. Η μόνη αλλά μεγάλης σημασίας διαφορά είναι ότι οι μητρικές φυτείες ευρίσκονται συνεχώς κάτω από φωτοπεριοδικό καθεστώς μεγάλης ημέρας. Για το σκοπό αυτό φωτίζονται για 2-4 περίπου ώρες (2 ώρες το καλοκαίρι, 4 ώρες το χειμώνα), στο μέσα της νύχτας, με κοινές λάμπες πυρακτώσεως, εντάσεως 110 lux. Επί πλέον κορφολογούνται τακτικά και κόβονται μοσχεύματα μήκους 8-10 cm, αφήνοντας πάντοτε 2-3 φύλλα βλαστό. Δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στο να μη συλλέγονται μοσχεύματα που έχουν διαφοροποιήσει ανθοφόρο οφθαλμό στη κορυφή. Οι μητρικές φυτείες διατηρούνται 13-21 εβδομάδες αντικαθίστανται με νέες φυτεύσεις.
Φυτά για κομμένα άνθη
Τα μοσχεύματα μετά την ριζοβολία φυτεύονται στις μόνιμες θέσεις και δέχονται τις σχετικές καλλιεργητικές εργασίες όσον αφορά το έδαφος, άρδευση και λίπανση. Από την πρώτη μέρα της φύτευσης διατηρούνται σε μακροήμερη φωτοπερίοδο (περισσότερο από 16 ώρες) για βλαστική ανάπτυξη μέχρις ότου να φθάσουν στο επιθυμητό ύψος, πο0υ είναι 35-45 cm. Από το σημείο αυτό και πέρα αρχίζει η εφαρμογή της μικρής ημέρας (12 ώρες νύχτα). Τα μονανθή χρυσάνθεμα χρειάζονται τέσσερις εβδομάδες μικρή ημέρα ενώ τα πολυανθή 6 εβδομάδες για ικανοποιητική διαφοροποίηση ανθοφόρων οφθαλμών. Εν τω μεταξύ έχει γίνει το κλάδεμα, περίπου 1-2 εβδομάδες μετά την φύτευση στις αλίες. Η νυχτερινή θερμοκρασία διατηρείται στα επίπεδα εκείνα που ταιριάζουν στην καλλιεργούμενη ποικιλία (συνήθως 16ο C). Η υποστήριξη των ανθικών στελεχών εξασφαλίζεται με την εγκατάσταση συρμάτινων ή πλαστικών πλεγμάτων πάνω από τα φυτά. Ανάλογα με την ποικιλία γίνεται και το αραίωμα των πλάγιων οφθαλμών (μπουμπουκιών).
Για άνθηση οποιαδήποτε εποχή του έτους πρέπει να εκλέγεται η κατάλληλη ποικιλία. Ο χρόνος που απαιτείται από την φύτευση ως την συγκομιδή των ανθέων είναι το άθροισμα των εξής επί μέρους διαστημάτων: από την φύτευση ως το κλάδεμα 1-2 εβδομάδες, από το κλάδεμα ως την έναρξη της μικρής ημέρας 3-6 εβδομάδες (φυτεύσεις φθινόπωρο – χειμώνα χρειάζονται περισσότερο χρόνο από εκείνες άνοιξη καλοκαίρι), και από εκεί και πέρα ο αριθμός των εβδομάδων είναι η ομάδα αντίδρασης όπου ανήκει η καλλιεργούμενη ποικιλία χρυσάνθεμων. Συνήθως οι ομάδες αντίδρασης κυμαίνονται από 6-15 εβδομάδες. Γενικά ποικιλίες που ανήκουν στις ομάδες αντίδρασης 9,10 και 11 εβδομάδων παράγουν άνθη εξαιρετικής ποιότητας ανεξάρτητα από την εποχή του έτους.
Φυτά για γλάστρες
Με την μεταφύτευση των έρριζων μοσχευμάτων στις γλάστρες αρχίζει η εφαρμογή της μεγάλης ημέρας (περισσότερα από 16 ώρες ) για βλαστική αύξηση. Σε διάστημα 1-2 εβδομάδων κορφολογούνται τα φυτά προκειμένου να επτυχθούν οι πλάγιοι βλαστοί. Όταν οι πλάγιοι βλαστοί αποκτήσουν μήκος 4-5 cm γίνεται ο ψεκασμός με Β-9 (Alar) . Ή άρδευση και λίπανση είναι εκείνη που αναφέρθηκε παραπάνω. Για υψηλές ποικιλίες, η μικρή φωτοπερίοδος αρχίζει συνήθως μια εβδομάδα πριν από το κορφολόγημα, ενώ για χαμηλές μια εβδομάδα αργότερα.
Για ποικιλίες μεσαίου ύψους, η μικρή ημέρα εφαρμόζεται συγχρόνως με το κορφολόγημα. Η νυχτερινή θερμοκρασία, στο διάστημα της διαφοροποίησης των ανθοφόρων οφθαλμών διατηρείται στους 16ο C. Όταν οι ανθοφόροι οφθαλμοί αναπτυχθούν και αποκτήσουν μέγεθος μπιζελιού γίνεται τότε το αραίωμα. Η Ημερομηνία άνθησης εξαρτάται από την ποικιλία και συγκεκριμένα από την ομάδα αντίδρασης που ανήκει.
Φυσιολογικές ανωμαλίες
Φυτά κοντά
Οφείλεται σε περισσότερες από έναν παράγοντα όπως πτωχό ριζικό σύστημα, έλλειψη αζώτου στα πρώτα στάδια της αύξησης, υπερβολική δόση φυτικού ρυθμιστή αύξησης, πλημμελής εφαρμογή μεγάλης ημέρας αμέσως μετά την φύτευση.
Φυτά ψηλά
Προκαλούνται από υψηλή θερμοκρασία ή πυκνή φύτευση ή περιορισμέ νο φωτισμό ή πολλές ημέρες μεγάλης φωτοπεριόδου.
Ανομοιόμορφη άνθηση
Το πιθανότερο είναι πλημμελής συσκότιση κατά την εφαρμογή της μικρής φωτοπεριόδου. Κατά την διάρκεια του χειμώνα ίσως να οφείλεται και στις χαμηλές νυχτερινές θερμοκρασίες (κάτω των 16ο C).
Κακοσχηματισμένα άνθη
Η μη εφαρμογή της σωστής διάρκειας της ημέρας ή διακυμάνσεις μικρής και μεγάλης φωτοπεριόδου συντελούν στην ανάπτυξη παραμορφωμένων ανθέων.
Ηλιακά εγκαύματα
Όταν επικρατούν συνθήκες υψηλής θερμοκρασίας και έντονης ηλιοφάνειας προκαλείται μεγάλη εξάτμιση στα πέταλα των ανθέων με αποτέλεσμα να παρουσιάζονται εγκαύματα.
Εχθροί
Από τις πιο σοβαρές προσβολές είναι εκείνες που οφείλονται στις αφίδες, θρύπες, τετράνυχους, αγρότιδες αλευρώδεις και κάμπιες λεπιδοπτέρων. Η καλύτερη καταπολέμηση είναι η προληπτική καθώς και η εξολόθρευση ζιζανίων γύρω από τα θερμοκήπια, επειδή προσελκύουν πολλά έντομα. Η καταπολέμηση με βιολογικά σκευάσματα έχει δείξει πολύ καλά αποτελέσματα για τα πλείστα είδη των εχθρών ενώ η χημική περιλαμβάνει διάφορα κατάλληλα εντομοκτόνα σκευάσματα.
Ασθένειες
Οφείλονται σε μύκητες, βακτήρια και ιούς. Από τις μυκητολογικές διακρίνονται: η σήψη των βλαστών, η βερτιτσιλλίωση, η σήψη των ανθέων, το ωίδιο, η σεπτορίαση, η σκωρίαση κ.α.
Η σήψη της βάσης των βλαστών προκαλείται από τους μύκητες Rhizoctonia solani και Pythium spp. Η Rhizoctonia ευννοείται από υγρές και θερμές συνθήκες ενώ το Pythium από υπερβολικά υγρό έδαφος. Προλαμβάνονται με απολύμανση εδάφους και προσεκτικό πότισμα. Όταν παρουσιάζονται προσβολές γίνονται επεμβάσεις στο έδαφος με benomyl ή terraclore. Στη βερτιτσιλίωση (Verticilium dahliae ή Verticcilium albo-atrum) τα φυτά μαραίνονται από την μια μεριά ενώ τα φύλλα κιτρινίζουν κα ξηραίνονται αρχίζοντας από τη βάση προς την κορυφή. Συνιστάται απολύμανση του εδάφους με ατμό ή ηλιοαπολύμανση ή χημικά μέσα πριν από την φύτευση. Η σήψη των ανθέων προκαλείται από τους μύκητες Ascochyta chrysanthemi και Botrytis cinerea. O Ο πρώτος μύκητας προσβάλλει κυρίως τα άνθη της περιφέρειας του χρυσάνθεμου, πριν από το άνοιγμα, προκαλώντας καστανή ή μαύρη σήψη που μπορεί να προχωρήσει προς την βάση του άνθους. Πρέπει να αποφεύγεται το βρέξιμο των ανθέων και των φύλλων.
Ο Botrytis ευνοείται με χαμηλή θερμοκρασία (10ο έως 16ο C) και υψηλή σχετικά υγρασία. Εμφανίζεται σε ανοιγμένα άνθη δημιουργώντας μάζα από μυκηλιακές υφές που όταν ξεραθούν αποκτούν άσπρο χρώμα. Επίσης προσβάλλει άνθη που έχουν εγκαύματα από τον ήλιο. Πρέπει να αποφεύγεται η υψηλή υγρασία και το βρέξιμο των φύλλων και να γίνονται ψεκασμοί με κατάλληλα μυκητοκτόνα σκευάσματα.
Το ωίδιο οφείλεται στο μύκητα Erysiphe cichoracearum. H ανάπτυξη του είναι ταχύτατη με δροσερό καιρό και πολλή υγρασία. Παρουσιάζεται πολύ συχνά σε συνωστισμένα φυτά, τα φύλλα των οποίων καλύπτονται από άσπρο σταχτί επίθεμα και τελικά παραμορφώνονται. Ενδείκνυται θέρμανση και ταυτόχρονα αερισμός για να ανέλθει η θερμοκρασία και να κατέλθει η σχετική υγρασία.
Η σεπτορίαση (Septoria chrysanthemella) εξαπλώνεται με τα υδροσταγονίδια και ευνοείται με διατήρηση στρώματος υγρασίας στα φύλλα για μεγάλο διάστημα. Τα συμπτώματα είναι κυκλικές ή ακανόνιστου σχήματος κηλίδες στα φύλλα, χρώματος μαύρου ή καστανού. Τα προσβαλλόμενα φύλλα κιτρινίζουν και ξηραίνονται. Η αντιμετώπιση της γίνεται με αποφυγή υψηλής σχετικής υγρασίας και διαβροχής του φυλλώματος. Επιβάλλεται προστασία με ψεκασμούς με κατάλληλα μυκητοκτόνα.
Η σκωρίαση (Puccinia chrysanthemi) γίνεται σοβαρή όταν επικρατούν ευνοϊκές συνθήκες θερμοκρασίας και υγρασίας για τη βλάστηση των ουρεδοσπορίων. Μικρές κοκκινοκαστανές φλύκταινες σχηματίζονται στην κάτω επιφάνεια των φύλλων, το κέντρο των οποίων νεκρώνεται και μαυρίζει. Πρέπει να αποφεύγεται η διαβροχή των φύλλων, να διατηρείται η σχετική υγρασία σε χαμηλά επίπεδα και να γίνονται προληπτικοί ψεκασμοί με κατάλληλα μυκητοκτόνα σκευάσματα.
Σε βακτήρια οφείλεται η σήψη του βλαστού (Erwinia chrysanthemi) που ευνοείται με υψηλές θερμοκρασίες (27-32ο C) και πολύ υγρασία. Μεταδίδεται εύκολα με μολυσμένα χέρια ή εργαλεία και προκαλεί μάρανση των φυτών που είναι έντονη σε θερμές ημέρες. Το εσωτερικό του βλαστού σαπίζει και αποκτά χρώμα κοκκινωπό χρώμα. Πρέπει να απομακρύνεται όλα τα προσβεβλημένα φυτά και να καίγονται.
Τα χρυσάνθεμα προσβάλλονται από αρκετούς ιούς που προκαλούν διάφορα συμπτώματα. Η καλύτερη αντιμετώπιση είναι η προμήθεια φυτών που είναι απαλλαγμένα από ιώσεις και η καταπολέμηση των αφίδων γιατί συνήθως μεταφέρουν ιούς.
Η ΑΝΘΟΚΟΜΙΚΗ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΟΥ ΧΡΥΣΑΝΘΕΜΟΥ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου