ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ
Επιστημονική ονομασία: Melissa officinalis
Κοινή Ονομασία: Μελισσόχορτο, Βάλσαμο λεμονιού, Βάλσαμο κεριού μέλισσας ή κοινώς βάλσαμο.
Οικογένεια: LABIATAE
Προέλευση και διασπορά
Το μελισσόχορτο ανήκει στην οικογένεια της μέντας και είναι ενδημικό της Νοτίου Ευρώπης, της Δυτικής Ασίας και της Βόρειας Αφρικής. Σήμερα καλλιεργείται σε όλο τον κόσμο. Στην Ελλάδα συναντώνται δύο υποείδη: το M. officinalis L. subsp.officinalis και το M. officinalis L. subsp.altissima (Sibth. & Sm.) Arcangeli.
Οι διαφορές τους έγκεινται κυρίως στο μήκος του βλαστού (το πρώτο είναι μικρότερο), στην ύπαρξη ή όχι τριχώματος στην κάτω επιφάνεια των φύλλων (το πρώτο δεν έχει) και φυσικά στην οσμή που αναδύουν (το M. officinalis L. subsp. officinalis έχει οσμή λεμονιού, ενώ το M. officinalis L. subsp.altissima (Sibth. & Sm.) Arcangeli βαριά και άσχημη οσμή (fetid).
Το όνομα Melissa το οφείλει στην ελκυστικότητα του στις μέλισσες ενώ το officinallis στην επίσημη χρήση του στην Ιατρική.
Οι αρχαίοι Έλληνες το ονόμαζαν μελισσόφυλλο από τις λέξεις μέλισσα και φύλλο ενώ οι αρχαίοι Ρωμαίοι apiastrum από το “apias” που σημαίνει μέλισσα. Οι κηπουροί του δέκατου έκτου αιώνα χρησιμοποιούσαν τα φύλλα του φυτού τρίβοντας τα στις κυψέλες για την προώθηση της παραγωγής μελιού στις μέσα σε αυτές.
Αποδόσεις
Οι αποδόσεις της καλλιέργειας του μελισσόχορτου σε νωπή μάζα κυμαίνονται από 10-25 τόνους ανά εκτάριο (1-2,5 τόνους το στρέμμα). Η περιεκτικότητα του σε αιθέριο έλαιο είναι χαμηλή της τάξης του 0,03% (3-7 κιλά ανά εκτάριο = 0,3-0.7 κιλά ανά στρέμμα). Η περιεκτικότητα σε αιθέριο έλαιο του νωπού προϊόντος είναι κατά μέσο όρο 0,1% ή λιγότερο με ένα μεγάλο εύρος μεταξύ 0,01 και 0,13%. Οι αποδόσεις σε ξηρό προϊόν φτάνει τους 5 τόνους ανά εκτάριο ( 0,5 κιλά ανά στρέμμα).
Περιγραφή φυτού
Το μελισσόχορτο είναι πολυετής πόα με ανορθωμένους βλαστούς διακλαδιζόμενους, ελαφρώς τριχωτούς μήκους 30-60 εκατοστά. Η κορυφή του φυτού κατά την διάρκεια του χειμώνα ξηραίνεται ενώ το ριζικό του σύστημα παραμένει ζωντανό.
Τα φύλλα του είναι ωοειδή έως ρομβοειδή οδοντωτά. Τα άνθη έχουν κάλυκα με μακριές αδενικές τρίχες, και τριγωνικούς οδόντες στο κάτω χείλος. Η στεφάνη των ανθέων έχει χρώμα αρχικά ανοικτό κίτρινο που στην ανάπτυξη γίνεται λευκό.
Κλιματικές Απαιτήσεις
Θερμοκρασία
Καλλιεργείται σε εύκρατες περιοχές με μέτριες θερμοκρασίες. Αντέχει μερικώς στους παγετούς και προτιμά τις ηλιόλουστες θέσεις.
Βροχοπτώσεις
Βροχοπτώσεις ύψους 300 mm έως 1300 mm ετησίως είναι απαραίτητες για την καλή ανάπτυξη των φυτών. Σε περιοχές που οι βροχοπτώσεις δεν είναι αρκετές η καλλιέργεια πρέπει να αρδεύεται.
Εδαφικές απαιτήσεις
Αναπτύσσεται καλύτερα σε γόνιμα βαθιά και καλώς στραγγιζόμενα εδάφη με ρΗ από 5 έως 7,5. Μπορεί να καλλιεργηθεί σε άργιλο-πηλώδη έως και αργιλώδη εδάφη αλλά αναπτύσσεται καλύτερα σε προσχωσιγενή εδάφη. (To προσχωσιγενές έδαφος είναι αυτό που σχηματίζεται από τη μεταφορά φθαρτών υλικών, η οποία γίνεται από το νερό των ποταμών. Τα εδάφη αυτά συνήθως είναι πολύ γόνιμα).
Πρακτικές Καλλιέργειας
Πολλαπλασιασμός
Το μελισσόχορτο πολλαπλασιάζεται συνήθως με σπόρο, παραφυάδες και μοσχεύματα. Άμεση σπορά στον αγρό μπορεί να γίνει με ποσότητα σπόρου 7-9 κιλά ανά εκτάριο (700-900 γραμμάρια ανά στρέμμα) εφόσον όμως ο έλεγχος των ζιζανίων είναι αποτελεσματικός.
Για καλύτερα αποτελέσματα στην εγκατάσταση της καλλιέργειας ο πολλαπλασιασμός πρέπει να γίνεται σε γλαστράκια κατάλληλων διαστάσεων (7Χ7, 6Χ6, 8Χ8) με κατάλληλο υπόστρωμα για την καλύτερη ανάπτυξη των σποροφύτων (Μίγματα εδάφους - τύρφης άμμου).
Τα σπορόφυτα μόλις αποκτήσουν ύψος 10-12 εκατοστά μεταφυτεύονται σε καλά προετοιμασμένο χωράφι.
Εναλλακτικά η σπορά μπορεί να γίνει σε κατάλληλα διαμορφωμένα σπορεία (μεγέθους 6 τ.μ. για κάθε στρέμμα καλλιέργειας) με ποσότητα σπόρου 2 γραμμάρια ανά τ.μ. Στην συνέχεια και εφόσον τα φυτά αποκτήσουν ύψος περίπου 15 εκατοστών μεταφυτεύονται στο χωράφι.
Η εγκατάσταση της καλλιέργειας γίνεται την άνοιξη ή νωρίς το φθινόπωρο.
Προετοιμασία Εδάφους
Όλα τα αρωματικά φυτά που καλλιεργούνται σε εδάφη που κατεργάζονται και βελτιώνονται με ορθές πρακτικές βελτίωσης αποδίδουν αιθέρια έλαια υψηλής ποιότητας και μεγάλης ζήτησης σε παγκόσμιο επίπεδο.
Οι παραγωγοί που χειρίζονται το έδαφός τους με ορθές πρακτικές, έχουν από φυτοπροστευτική άποψη (αντιμετώπιση ζιζανίων, παρασίτων και ασθενειών) λιγότερες εισροές και παραγωγή προϊόντων αρωματικής καλλιέργειας υψηλής ποιότητας.
Δειγματοληψία Εδάφους και Ανάλυση
Η δειγματοληψία του εδάφους πρέπει να γίνεται σύμφωνα με τις επικρατούσες μεθόδους.
Με την ανάλυση του εδάφους θα ελεγχθούν οι ελλείψεις αλλά και η περίσσεια των ανόργανων στοιχείων οι βιολογικές ιδιότητες του αλλά και τα ποσοστά του άνθρακα.
Με την ανάλυση του εδάφους ο παραγωγός θα είναι σε θέση να διορθώσει την θρεπτική κατάσταση του εδάφους και να δημιουργήσει για την καλλιέργεια του τις καλύτερες δυνατές συνθήκες ισορροπίας θρεπτικών στοιχείων και pH.
Η διόρθωση του pH του εδάφους πρέπει πάντοτε να γίνεται με βάση τα αποτελέσματα της εδαφολογικής ανάλυσης.
Η χρήση των λιπασμάτων πρέπει να σχεδιαστεί λαμβάνοντας υπόψη ότι η ανάπτυξη της καλλιέργειας θα γίνει με οργανικές μεθόδους και σκευάσματα.
Η όλη προετοιμασία (όργωμα σβάρνισμα κ.λ.π.) του εδάφους θα πρέπει να γίνεται με τις καλύτερες γεωργικές πρακτικές, για να μην καταστρέφεται η δομή του άλλά και να εξασφαλίζεται η αειφορία της γονιμότητας του.
Στην περίπτωση που ο έλεγχος των ζιζανίων προβλέπεται να γίνεται μηχανικά το πλάτος μεταξύ των γραμμών της καλλιέργειας θα πρέπει να προσαρμοστεί έτσι που να διευκολύνεται η χρήση των μηχανημάτων.
Φύτευση
Αποστάσεις Φύτευσης / Πυκνότητα Φυτών
Η πυκνότητα φύτευσης όταν γίνεται απευθείας σπορά μπορεί να είναι 45.000-100.000 ανά εκτάριο (4.500-10.000 ανά στρέμμα).
Προτεινόμενη απόσταση μεταξύ των γραμμών είναι 50 έως 75 εκατοστά ενώ επί των γραμμών είναι 20-30 εκατοστά. Μικρότερες αποστάσεις θα επιτρέψουν στα φυτά της καλλιέργειας να καλύψουν την έκταση γρηγορότερα αντιμετωπίζοντας καλύτερα τα ζιζάνια πετυχαίνοντας μεγαλύτερες αποδόσεις ανά μονάδα επιφάνειας.
Η καλλιέργεια έχει οικονομική διάρκεια ζωής (παρόλο που τα φυτά αντέχουν για μεγάλο χρονικό διάστημα, συνήθως 10 χρόνια) 5 χρόνια. Μετά το πέρας της πενταετίας, καλό είναι για την διατήρηση αλλά και βελτίωση της γονιμότητας του εδάφους, να εφαρμόζεται ένα πρόγραμμα αμειψισποράς με διαδοχή της καλλιέργειας από κάποιο ψυχανθές.
Λίπανση
Το μελισσόχορτο αντιδρά καλά στην προσθήκη αζώτου τόσο κατά την καλλιεργητική περίοδο αυξάνοντας την απόδοση σε νωπή μάζα αλλά και σε αιθέριο έλαιο, όσο και μετά την συγκομιδή για την προαγωγή της νέας βλάστησης. Επίσης προσθήκη Καλίου την ίδια περίοδο έχει αποδειχθεί ευεργετική (Περιπτώσεις καλλιεργειών στην Νότια Αφρική).
Μια βασική εφαρμογή λιπασμάτων που περιέχουν άζωτο, φώσφορο κάλιο και Θείο πρέπει να εφαρμόζεται ετησίως.
Στην περίπτωση εφαρμογής βιολογικών λιπασμάτων θα πρέπει να γίνεται ανάλυση για τον προσδιορισμό των ποσοστών των θρεπτικών προκειμένου να καθορισθούν οι ποσότητες εφαρμογής.
Σε κάθε περίπτωση η εφαρμογή της λίπανσης θα πρέπει να λαμβάνει υπόψιν τα αποτελέσματα της εδαφολογικής ανάλυσης.
Σήμερα η καλλιέργεια του μελισσόχορτου γίνεται κατά κύριο λόγο με βιολογικό τρόπο και τα προϊόντα της παρουσιάζουν μεγάλη ζήτηση στην ευρωπαϊκή αλλά και στην παγκόσμια αγορά.
Άρδευση
Η καλλιέργεια του Μελισσόχορτου έχει υψηλές απαιτήσεις σε νερό. Η εφαρμογή του νερού στην καλλιέργεια γίνεται με το σύστημα της στάγδην άρδευσης. Τακτικές αρδεύσεις κατά τους μήνες αιχμής είναι απαραίτητες ενώ θα πρέπει να αποφεύγεται η περίσσεια νερού.
Έλεγχος των ζιζανίων
Ο έλεγχος των ζιζανίων πρέπει να γίνεται είτε με το χέρι είτε μηχανικά δεδομένου ότι τα όποια χημικά σκευάσματα περιέχουν διάφορα τοξικά στοιχεία που επιβαρύνουν το τελικό παραγόμενο προϊόν το οποίο προορίζεται για φαρμακευτικούς κυρίως σκοπούς. Για τον λόγο αυτό η τήρηση ενός σχολαστικού προγράμματος καταπολέμησης ζιζανίων είναι απαραίτητο διότι τα ζιζάνια ανταγωνίζονται την καλλιέργεια σε νερό και θρεπτικά μειώνοντας τις αποδόσεις και την ποιότητα του τελικού παραγόμενου προιόντος.
Αυτό είναι πολύ σημαντικό ιδιαίτερα τα πρώτα χρόνια που τα φυτά είναι ακόμη μικρά και δεν έχουν καλύψει ακόμη μεγάλο μέρος της επιφάνειας του εδάφους.
Μερικά ζιζάνια όπως για παράδειγμα του γένους Amaranthus και του γένους Datura είναι ιδιαίτερα επιβλαβή για την καλλιέργεια προκαλώντας όχι μόνο μείωσης της απόδοσης αλλά και υποβάθμιση της ποιότητας του τελικού παραγόμενου προϊόντος.
Πολλά από αυτά περιέχουν πτητικές ενώσεις που εξάγονται κατά την διαδικασία της απόσταξης μειώνοντας έτσι την ποιότητα του αιθέριου ελαίου και συνεπώς την εμπορευσιμότητα του. Για αυτό το λόγο πρέπει να απομακρύνονται έγκαιρα από τον αγρό, κατά τα πρώτα στάδια δηλαδή της ανάπτυξης τους. Έτσι:
- Φροντίζουμε να απομακρύνουμε τα ζιζάνια από το έδαφος έγκαιρα στο κατάλληλο στάδιο και ειδικότερα για τα ετήσια ζιζάνια πριν την ολοκλήρωση του βιολογικού τους κύκλου (πριν ρίξουν τους σπόρους τους)
- Πρακτικές «ακαλλιέργειας» του εδάφους έχουν πολύ καλά αποτελέσματα στον έλεγχο των ζιζανίων.
- Η υψηλή πυκνότητα φυτών της καλλιέργειας σε συνδυασμό με το μικρότερο πλάτος γραμμών, όπου αυτό είναι εφικτό, και τον περιορισμό της περιεχόμενης υγρασίας στο έδαφος βοηθούν στον καλύτερο έλεγχο των ζιζανίων.
- Επειδή οι σπόροι των ζιζανίων βλασταίνουν όταν εκτίθενται στο φως του ήλιου φροντίζουμε να εκτελούμε εργασίες κατεργασίας εδάφους σε ώρες με χαμηλή ηλιοφάνεια, κατά την δύση.
istath.blogspot.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου